مقاومت به انسولین چیست و چه تاثیری در چاقی دارد؟

مقاومت به انسولین، که به عنوان اختلال در حساسیت به انسولین نیز شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های ماهیچه‌ها، چربی و کبد شما آنطور که باید به انسولین پاسخ نمی‌دهند. مقاومت به انسولین می تواند موقت یا مزمن باشد و در برخی موارد قابل درمان است. مقاومت به انسولین دفع گلوکز را مختل می کند و در نتیجه باعث افزایش جبرانی تولید انسولین سلول های بتا و هیپرانسولینمی می شود. پیامدهای متابولیکی مقاومت به انسولین می تواند منجر به هیپوگلیسمی، فشار خون بالا، دیس لیپیدمی، هیپراوریسمی، افزایش نشانگرهای التهابی، اختلال عملکرد اندوتلیال و حالت پروترومبوتیک شود.

انسولین چیست؟

انسولین هورمونی است که توسط سلول‌های بتا در جزایر لانگرهانس در پانکراس ترشح می‌شود. این هورمون برای کنترل سطح گلوکز خون بسیار ضروری است و وظیفه تنظیم سطح قند خون را در بدن دارد.

در شرایط عادی، بدن شما غذایی که میخوریم را به گلوکز (قند) تجزیه می کند که منبع اصلی انرژی بدن شما است.گلوکز وارد جریان خون شما می شود که به پانکراس شما سیگنال می دهد تا انسولین آزاد کند.انسولین به گلوکز در خون شما کمک می کند تا وارد سلول های ماهیچه ای، چربی و کبد شما شود تا آنها بتوانند برای انرژی استفاده کنند یا برای استفاده بعدی ذخیره کنند.هنگامی که گلوکز وارد سلول‌های می‌شود و سطح گلوکز در جریان خون کاهش می‌یابد، به پانکراس سیگنال می‌دهد تا تولید انسولین را متوقف کند.به چند دلیل، سلول‌های ماهیچه‌ای، چربی و کبد می‌توانند به انسولین پاسخ نامناسبی بدهند، به این معنی که نمی‌توانند گلوکز را از خون به طور موثر جذب کنند یا آن را ذخیره کنند. این مقاومت به انسولین است. در نتیجه، لوزالمعده انسولین بیشتری تولید می‌کند تا بر افزایش سطح گلوکز خون غلبه کند. این پروسه هیپرانسولینمی نامیده می شود.

تا زمانی که لوزالمعده بتواند انسولین کافی برای غلبه بر پاسخ ضعیف سلول ها به انسولین تولید کند، سطح قند خون در محدوده سالم باقی می ماند. اگر سلول ها نسبت به انسولین بیش از حد مقاوم شوند، منجر به افزایش سطح گلوکز خون (هیپرگلیسمی) می شود که به مرور زمان منجر به پیش دیابت و دیابت نوع 2 می شود.

تفاوت بین مقاومت به انسولین و دیابت چیست؟

هر کسی ممکن است به مقاومت به انسولین مبتلا شود این اتفاق میتواند به طور موقت یا مزمن باشد. با گذشت زمان، مقاومت مزمن به انسولین می تواند منجر به پیش دیابت و سپس دیابت نوع 2 شود،پیش دیابت زمانی اتفاق می افتد که سطح گلوکز خون بالاتر از حد طبیعی باشد، اما به اندازه کافی بالا نباشد که به عنوان دیابت تشخیص داده شود. پیش دیابت معمولاً در افرادی رخ می دهد که قبلاً مقداری مقاومت به انسولین را تجربه کرده اند.پیش دیابت می تواند منجر به دیابت نوع 2 (T2D) شود که شایع ترین نوع دیابت است. T2D زمانی اتفاق می افتد که لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی کند یا بدن به خوبی از انسولین استفاده نمی کند (مقاومت به انسولین) و در نتیجه سطح گلوکز خون بالا می رود.

دیابت نوع 1 (T1D) زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن به دلیل نامعلومی به سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آنها را از بین می برد. T1D یک بیماری خودایمنی و مزمن است و افراد مبتلا به T1D برای زندگی و سلامت باید انسولین مصنوعی تزریق کنند. در حالی که T1D به دلیل مقاومت به انسولین ایجاد نمی شود، افراد مبتلا به T1D می توانند سطوحی از مقاومت به انسولین را تجربه کنند که در آن سلول های آنها به خوبی به انسولینی که تزریق می کنند پاسخ نمی دهند.

علل ایجاد مقاومت به انسولین در بدن؟

مقاومت در برابر انسولین به دلایل مختلفی ایجاد می شود اما عموما دلایل زیر شایعتر هستند:

دلایل اکتسابی و ژنتیکی.
چاقی.
بیماری قلبی عروقی.
بیماری کبد چرب غیر الکلی.
سندرم متابولیک.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS).
افزایش چاقی احشایی مربوط به رسوب و سرریز چربی نابجا از ذخایر چربی زیر جلدی
روند پیری
عدم تحرک بدنی
عدم تعادل تغذیه ای
داروها (گلوکوکورتیکوئیدها، ضد آدرنرژیک، مهارکننده‌های پروتئاز، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین، آنتی‌سایکوتیک‌های غیر معمول و برخی انسولین‌های اگزوژن)
استفاده از داروهای استروئیدی برای مدت کوتاهی باعث مقاومت به انسولین می‌شود.
رژیم های غذایی با سدیم بالا
سمیت گلوکز
سمیت چربی ناشی از اسیدهای چرب آزاد در گردش بیش از حد

علاوه بر اجزای ارثی علل بالا مقاومت به انسولین، چندین سندرم ژنتیکی نامرتبط با مقاومت به انسولین سندرمی مرتبط وجود دارد.

علائم مقاومت به انسولین چیست؟

اگر مقاومت به انسولین ایجاد شود، اما لوزالمعده می تواند تولید انسولین را افزایش دهد تا سطح قند خون را در محدوده نرمال نگه دارد، تا بدن هیچ علامتی را از خود نشان ندهد. با این حال، با گذشت زمان، مقاومت به انسولین می‌تواند بدتر شود و سلول‌های لوزالمعده که انسولین را می‌سازند، فرسوده ‌شوند. در نهایت، لوزالمعده دیگر قادر به تولید انسولین کافی برای غلبه بر مقاومت به انسولین نیست،بنابراین منجر به افزایش قند خون (هیپرگلیسمی) می شود و علائمی را در بدن فرد ایجاد می کند.

علائم قند خون بالا عبارتند از:

افزایش تشنگی.
تکرر ادرار ( ادرار کردن ) .
افزایش گرسنگی.
تاری دید.
سردرد.
عفونت واژن و پوست.
بریدگی ها و زخم هایی که دیر التیام می یابند.

بسیاری از مردم هیچ علامتی از پیش دیابت دارند، اغلب برای سال ها. پیش دیابت ممکن است تا زمانی که به دیابت نوع 2 تبدیل نشود نامرئی باشد.

برخی از افراد مبتلا به پیش دیابت ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

پوست تیره در زیر بغل یا پشت و کناره های گردن شما که آکانتوز نیگریکانس نامیده میشود.
برچسب های پوستی (توده های کوچک پوست).
تغییرات چشمی که می تواند منجر به رتینوپاتی مرتبط با دیابت شود.
استاندارد طلایی برای اندازه گیری مقاومت به انسولین

تکنیک هیپرانسولینمی-یوگلیسمیک روشی برای اندازه گیری مقاومت به انسولین به حساب میاید. این یک روش تحقیقاتی است که در آن یک بیمار ناشتا و غیر دیابتی تحت انفوزیون ثابت انسولین با سرعت بالا قرار می گیرد تا تولید گلوکز کبدی را سرکوب کند. در این حالت قند خون مرتباً کنترل می شود در حالی که همزمان یک محلول دکستروز 20٪ با مقادیر مختلف برای تنظیم گلوکز خون در محدوده یوگلیسمیک تجویز می شود. مقدار گلوکز مورد نیاز برای رسیدن به یک حالت ثابت منعکس کننده دفع گلوکز برون زا است که برای جبران هیپرانسولینمی لازم است. محاسبه مقاومت به انسولین بر اساس دفع گلوکز کل بدن و اندازه بدن است.

ارتباط چاقی و مقاومت به انسولین

بیش از 85 درصد از بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 نیز از اضافه وزن یا چاقی رنج می برند و بر اساس این موضوع که افراد دیابتی مدت ها قبل از تشخیص دیابت نوع 2 و حتی پیش دیابت، مقاومت به انسولین در حال افزایش را داشته و از آن بی خبر بودند به این نتیجه میرسیم چاقی و مقاومت به انسولین از روش های مختلفی به هم مرتبط دارند.

بر طبق تحقیقات انجام شده محققان به این نتیجه رسیدند چاقی و افزایش وزن از اصلی ترین موارد ایجاد مقاومت به انسولین در بدن است.

چاقی با تجمع بی رویه چربی در ناحیه شکم باعث اختلال تحمل گلوکز در بدن میشود که خود علت اصلی مقاومت به انسولین را ایجاد می کند از طرفی دیگر ارتباط بین چاقی و مقاومت به انسولین با مسیرهای التهابی، عصبی و غدد درون ریز مرتبط است که بر حساسیت اندام ها به سطح انسولین در بدن تاثیر می گذارد.

درمان مقاومت به انسولین با رژیم غذایی

مصرف رژیم غذایی که تحریک انسولین را به حداقل می رساند یکی از بهترین راه ها برای کمک به مقاومت به انسولین است. غذاهایی که سرشار از فیبر غذایی مانند سبزیجات و پروتئین های حیوانی مثل تخم مرغ، ماهی، مرغ و غیره هستند، کمترین تاثیر را بر تحریک انسولین دارند. چربی های سالم مانند آووکادو، روغن زیتون، ماهی های چرب و لبنیات البته در حد استفاده نرمال نیز تاثیر کمی بر تحریک انسولین دارند. اما غذاهای بسیار فرآوری شده، غذاهای شیرین و نشاسته های ساده مانند نان، ماکارونی، برنج، غلات، کراکر، و غیره معمولاً ترشح انسولین زیادی را تحریک می کنند و مقاومت به انسولین را تشدید می کنند.

چه روشهای درمانی وجود دارد؟

با درمان چاقی و جلوگیری از افزایش وزن،افزایش فعالیت بدنی،مصرف داروهای خاص،رژیم غذایی سالم،کنترل استرس،خواب کافی،مصرف آب آشامیدنی به میزان 8-10 لیوان در طول روز و استفاده از رژیم های غذایی سرشار از فیبر می توان به درمان این بیماری کمک شایانی کرد.

نوشته: دکتر نگین ملک محمد