غده تیروئید یا سپردیس (thyroid) در جلوی گردن، پایین حنجره و بالای استخوان‌های ترقوه به‌شکل پروانه قرار دارد.
این غده با ترشح دو هورمون T3 و T4 وظیفه سوخت‌وساز و تنظیم انرژی بدن را دارد. غده هیپوفیز عملکرد غده تیروئید را تنظیم می‌کند.
اختلالات مختلفی میتوانند در عملکرد تیروئید اثر بگذارند. به‌عنوان مثال کم کاری تیروئید در صورتی ایجاد می‌شود که این هورمون به‌اندازه کافی در بدن ترشح نشود. چهار عملکرد اصلی تیروئید شامل موارد زیر است. می توانید با متخصص اطفال گفت و گو کنید .
جذب و انتقال ید
ساخت و ترشح تیروگلوبین
ساخت هورمون‌های تیروئیدی با اتصال ید به تیروگلوبین
ترشح هورمون‌های تیروئید به دستگاه گردش خون
در ادامه بررسی خواهیم کرد تیرویید کم کار نوزاد چه مشکلاتی را ممکن است به وجود خواهد آورد. پس تا انتها همراه ما باشید.
اختلال کم کاری تیروئید
هورمون‌های غده تیروئید شامل هورمون تیروکسین، T4 و T3 بر بیشتر اندام‌های داخلی بدن اثر می‌گذارند، به همین دلیل سلامت غده تیروئید از اهمیت بالایی برخوردار است.
ترشح ناکافی هورمون‌های تیروئیدی یکی از دلایل اصلی کم کاری تیروئید است و می‌تواند باعث بروز خطرات تیروئید کم کار در نوزادان به شرح زیر شود.
اختلال سیستم عصبی
تیروئید کم کار کودک انتقال پیام‌های عصبی بین مغز، نخاع و اندام‌های بدن را مختل می‌کند که به این بیماری نوروپاتی محیطی می‌گویند. علائم این اختلال شامل درد، سوزن سوزن شدن و گزگز اعضای بدن است.
اختلال دستگاه تنفسی
ضعیف شدن عضلات تنفسی انسان از عوارض تنفسی تیروئید کم کار نوزاد است که عملکرد دم و بازدم به‌خوبی انجام نمی‌شود. تنگی‌نفس از علائم این اختلال است.
ناباروری
از علل‌های شایع ناباروری زنان است که در تخم‌گذاری اختلال ایجاد می‌کند.
ایجاد خطر در دوران بارداری
جنین در ماه‌های اول حاملگی از هورمون‌های تیروئیدی مادر استفاده می‌کند و به همین دلیل کمبود این هورمون‌ها می‌تواند خطراتی برای جنین داشته باشد.
اختلال قلبی
کمبود هورمون‌های تیروئید متابولیسم بدن را کاهش می‌دهد و با اثرگذاری بر عضلات قلب باعث کاهش ضربان قلب می‌شود که این عارضه افزایش کلسترول و کاهش توان پمپاژ خون در قلب را به‌دنبال دارد.
بیماری گواتر
تیروئید کم کار برای نوزاد باعث بزرگ و ملتهب شدن این غده می‌شود که اگر این بیماری شدت پیدا کند اختلال در تنفس و بلعیدن غذا یا هماتن گواتر را ایجاد می‌کند.
اختلال روانی
افسردگی و منزوی شدن از اختلال‌های روانی کمبود هورمون‌های تیروئید در بدن است که اگر بیماری شدت پیدا کند می‌تواند باعث فراموشی و اختلال در یادگیری شود.
بیماری میگزدم
همان‌طور که در تاپیک تیروئید نوزاد نی نی سایت مطرح شده است، اگر کم کاری تیروئید درمان نشود و شدت پیدا کند بیماری نادری به نام میگزدم را ایجاد می‌کند. خواب‌آلودگی، بی‌حسی و احساس سرمای شدید از علائم این بیماری کمیاب هستند.
مشکلات گوارشی
هورمون‌های گوارشی در متابولیسم و سوخت‌وساز بدن نقش دارند و کمبود این هورمون‌ها باعث آهسته شدن حرکت معده و روده می‌شود که می‌تواند یبوست، نفخ و سوزش معده را در بیمار ایجاد کند.
بیماری‌های پوستی
به دلیل نقشی که هورمون‌های تیروئید در متابولیسم بدن دارند، کمبود این هورمون‌ها باعث سرد شدن پوست، خشکی و رنگ‌پریدگی آن می‌شود و عوارضی مثل :
شکننده شدن ناخن‌ها
نازک شدن موها
و از بین رفتن تعریق را به دنبال دارد.
در مطالب فوق به‌طور کلی تیروئید و اختلال تیروئید کم کار را بررسی کردیم. در ادامه سعی داریم به‌طور اختصاصی تیروئید کم کار در نوزاد را توضیح دهیم.
کم کاری تیروئید نوزاد چیست؟
هورمون تیروئید برای عملکرد، رشد مغز و رشد نوزاد نقش حیاتی دارد و کم کاری تیروئید از علل شایع عقب‌ماندگی ذهنی در نوزاد است.
این اختلال در ابتدا بدون علامت است و به‌راحتی تشخیص داده نمی‌شود. به همین دلیل غربالگری نوزادان در بدو تولد اهمیت ویژه‌ای دارد.
زنانی که قصد بارداری دارند باید قبل از اقدام برای بارداری آزمایش‌هایی را انجام دهند تا اگر دچار اختلالات تیروئید به‌ویژه تیروئید کم کار هستند آن را کنترل کنند.
غربالگری نوزادان در روز سوم تا پنجم پس از تولد انجام می‌گیرد. این نمونه‌گیری از کف پای نوزاد با گرفتن چند قطره خون در مراکز بهداشت انجام می‌شود. آزمایش تیروئید نوزاد نیاز به ناشتا بودن ندارد و معمولا زمانی که نوزاد شیر خورده است راحت‌تر انجام می‌شود.
غربالگری مجدد
ممکن است در مرکز بهداشت به شما گفته شود که پس از یک هفته بعد از نمونه‌گیری اولیه برای بررسی مجدد به مرکز بهداشت مراجعه کنید. غربالگری مجدد به یکی از دلایل زیر درخواست می‌شود:
دوقلوها یا چندقلوها
نوزادان نارس
نوزادانی که سابقه مصرف داروهایی مثل دوپامین را داشته‌اند.
نوزادانی که در بیمارستان بستری شده‌اند.
نوزادانی با وزن در حدود ۲.۵ کیلوگرم
نوزادانی با وزن بیشتر از ۴ کیلوگرم
نوزادانی که سابقه دریافت یا تعویض خون داشته‌اند.
علل تیروئید کم کار در نوزاد
کم کاری تیروئید در نوزادان به دلیل ترشح ناکافی تیروئید یا عملکرد ناکارآمد تیروئید در بدن است. بعضی از علل کم کاری تیروئید نوزاد سه ماهه شامل موارد زیر است:
مادر مبتلا به کم کاری تیروئید
مادر مبتلا به دیابت
بیماری‌های مقاربتی
مصرف بعضی داروها در مادر و جنین مثل سیتوکین، دوپامین، داروهای حاوی ید و فنی‌توئین
ازدواج‌های فامیلی
جنسیت دختر نوزاد
سموم موجود در حشره‌کش‌ها
انواع تیروئید کم کار در نوزاد
کم کاری تیروئید نوزاد هشت ماهه یا سایر نوزادها انواع مختلفی دارد که در ادامه نام می‌بریم.
تیروئید کم کار مادرزادی
از شایع‌ترین انواع تیروئید در نوزادان است که از بدو تولد در نوزاد وجود داشته است و ژن عامل آن از پدر و مادر هر دو به نوزاد داده شده است. این اختلال به چهار دلیل ممکن است ایجاد شود:
غده تیروئید به‌طور کامل تشکیل نشده است.
رشد غده تیروئید کامل صورت نگرفته است.
غده تیروئید در محل اصلی خود تشکیل نشده است.
غده تیروئید توانایی تشکیل هورمون تیروئید را ندارد.
تیروئید کم کار مادرزادی گذرا
اگر غده تیروئید در محل اصلی خود تشکیل شده است و در شکل آن ناهنجاری به‌چشم نمی‌خورد، نوزاد به تیروئید کم کار موقتی مبتلا شده است. این اختلال در ۱۰ درصد نوزادان مبتلا به تیروئید وجود دارد و به دلایل زیر ممکن است در نوزاد ایجاد شود:
مادر در دوران بارداری برای تیروئید کم کار اقدامات درمانی انجام داده است.
مادر در دوران بارداری مواد حاوی ید مصرف کرده است.
مادر سابقه ابتلا به تیروئید کم کار را داشته است.
تیروئید کم کار اکتسابی
تیروئید کم کار اکتسابی در جوانانی که به سن بلوغ رسیده‌اند شیوع بیشتری دارد و در دختران بیشتر از پسران دیده شده است.
علائم تیروئید کم کار در نوزاد
این اختلال معمولا بدون علامت است یا علائم آن به آهستگی بروز می‌کنند به همین دلیل والدین باید آگاهی کافی در این زمینه داشته باشند تا به‌محض شروع نشانه‌های بیماری برای درمان اقدام کنند. علائم کم کاری تیروئید در کودکان به شرح زیر هستند:
گریه کردن نوزاد با صدای گرفته یا خرخر
توقف رشد یا رشد کند نوزاد
زردی در طولانی مدت
فتق ناف
پف صورت یا تورم زبان
ضعف در شیرخواری
لتارژی یا کمبود انرژی نوزاد
بزرگ شدن نقاط نرم جمجمه (ملاج)
سستی و ناتوانی عضلات (بنیه ضعیف)
یبوست نوزاد به صورتی که لمس شکم سفتی و پری را نشان دهد.
ایجاد لکه در پوست
خفگی مکرر
خواب زیاد
درمان تیروئید کم کار در نوزاد
همان‌طور که گفته شد اختلال تیروئید کم کار با عقب‌ماندگی نوزاد و کودک رابطه مستقیم دارد. به همین علت باید فورا بعد از تشخیص بیماری درمان را شروع کرد.
بهترین زمان برای درمان کم کاری تیروئید در کودکان تا شش هفتگی نوزاد است و هر هفته تاخیر در درمان باعث کاهش سطح IQ خواهد شد، زیرا زمان تکامل مغز نوزاد در همان سال‌های اول بعد از تولد است.
درمان تیروئید کم کار مصرف قرص و داروهایی مثل لووتیروکسین است که بلافاصله بعد از تشخیص بیماری توسط پزشک تجویز می‌شود. در بیماری تیروئید کم کار مادرزادی که موقتی نیست، دارودرمانی باید تا زمان حیات فرد ادامه داشته باشد.
گرچه اگر موقتی باشد فرد تا ۳ سال باید دارو مصرف کند و بعد از آن آزمایش‌های تیروئید گرفته می‌شود. در صورتی که نتیجه به سمت تیروئید کم کار نرفته باشد، دارو برای شش هفته قطع می‌شود ولی در غیر این صورت دارودرمانی باید تا آخر عمر ادامه پیدا کند.
آزمایش‌هایی که برای تنظیم دوز دارو مورد بررسی قرار میگیرند آزمایش T4 و Freet4 و TSH هستند که باید T4 و Free T4در نیمه بالایی محدوده نرمال و TSH در نیمه پایینی محدوده نرمال قرار داشته باشد.
داروی تجویز شده باید در قاشق خرد شود و آن را در آب یا شیر مادر حل کرد و سپس به نوزاد داد. برای تاثیر بهتر این دارو بهتر است نیم ساعت قبل و بعد مصرف قرص نوزاد چیزی نخورد و با قطره آهن یا مولتی ویتامین ۳-۴ ساعت اختلاف زمان داشته باشد.
عوارض دارو لووتیروکسین
اگر داروی لووتیروکسین طبق تجویز پزشک و به همان مقدار تجویز شده مصرف شود معمولا عوارضی ندارد ولی به‌ندرت ممکن است علائم زیر را مشاهده کنید:
سردرد
لرزش دست
اضطراب
ضعف عضلانی
تحریک پذیری
کاهش وزن
تهوع
تب
کم‌خوابی
ناراحتی معده
افزایش اشتها
درمان سنتی تیروئید کم کار در نوزادان
بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید باید رژیم کم کالری داشته باشند یعنی مصرف میوه و سبزیجات را جایگزین مصرف چربی، قند و پروتئین‌های حیوانی کنند. همچنین استفاده از نمک یددار در پیشگیری و درمان این بیماری موثر است.
این اختلال فرد را در معرض کمبود آهن قرار می‌دهد، به همین علت استفاده از قطره آهن در نوزادان از عوارض آن جلوگیری می‌کند. استفاده از ویتامین‌ها به‌ویژه ویتامین b که در تولید هورمون تیروئید نقش دارد توصیه می‌شود.
دو گیاه کوهوش و گیاه پنج انگشت نیز میتوانند در کنترل تیروئید موثر باشند. توجه به این نکته ضروری است که استفاده از درمان سنتی باید با مشورت پزشک معالج شما شروع شود.
عوارض کم کاری تیروئید در کودکان
اگر تشخیص تیروئید و به‌دنبال آن درمان تیروئید در زمان مناسب خود انجام نشود عوارضی را به همراه خواهد داشت که جبران‌ناپذیر هستند.
البته با پیشرفت علم و انجام غربالگری نوزادان در بدو تولد، کودکان درمان نشده بسیار نادر هستند. اما اگر سابقه تیروئید کم کار را در نزدیکان خود دارید، از انجام غربالگری در بیمارستان خاطرجمع شوید و از همان ابتدا به علائم و نشانه‌هایی که ممکن است کودک نشان دهد توجه کنید. چون انجام چنین کاری طی روند درمان تیروئید کم کار در نوزاد را ساده‌تر خواهد کرد.
عواقب عدم درمان تیروئید کم کار می‌تواند به اشکال زیر ظاهر شود:
عقب ماندگی ذهنی
ناشنوایی
عدم رشد کافی قد
بیماری‌های مغز و اعصاب
لالی یا عدم توانایی تکلم
کم کاری تیروئید و چاقی
وظیفه اصلی غده تیروئید و هورمون‌های آن متابولیسم بدن است. هورمون‌های غده تیروئید سوزاندن انرژی و نحوه واکنش بدن را به هورمون‌های استرس کنترل می‌کنند. با توضیحات ارائه شده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که این هورمون در تنظیم وزن بدن نیز نقش دارد.
حال اگر هورمون تیروئید کم کار شود و هورمون‌های T3 و T4 که نقش اصلی آن‌ها سوخت‌و ساز بدن است به اندازه کافی ترشح نشوند، فرد ممکن است دچار اضافه وزن شود.
این بیماری معمولا بدون علامت است به همین دلیل باید هر فرد هر ۵ سال یک بار برای بررسی این غده آزمایش دهد.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
همان‌طور که گفتیم بهترین زمان برای پیشگیری از عوارض تیروئید کم کار در نوزادان غربالگری آنان در بدو تولد است و شاید قبل‌تر از آن، انجام آزمایش‌های تیروئید برای مادر قبل از بارداری باشد.
والدین باید آگاهی کاملی از علائم تیروئید کم کار در نوزاد داشته باشند تا به محض مشاهده آن‌ها به پزشک مراجعه کنند، زیرا هر روز تاخیر شدت این بیماری را افزایش می‌دهد و عوارض جبران ناپذیری ایجاد می‌کند.
همچنین اگر پزشک برای کودکتان دارویی را تجویز کرد، در صورتی که عوارض دارویی را مشاهده کردید حتما به پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم برای ادامه مصرف دارو انجام شود.
درنظر داشته باشید کلینیک ها و مراکز زنجیره ای گرین لایف (رتبه 1 لاغری در ایران) میتوانند در زمینه سلامت و تغذیه به شما بسیار کمک کنند. برای اطلاع بیشتر با شماره های02134247 با 120خط تماس حاصل فرمایید.
